LifeLongLearning – degrotelijnen.nl

Een raar jaar. Nog in het eerste kwartaal… en de wereld stond stil. Je zou zeggen: Tijd genoeg dan om te lezen. Maar dat valt tegen… in het onderwijs is ‘t alle hens aan dek! Veel processen die ik nog niet in een regulier jaar voorbij had zien komen, ben ik nu in crisismode aan het organiseren… De stapel in mijn kantoor ‘want to read’ is hoog en (altijd) groeiende. Maar wat ik lees, werk ik hier steeds bij.

Schaamteloos delegeren (Taco Oosterkamp). Compact en to-the-point. Toch geen page-turner, want je hebt reflectie-tijd nodig. Aanrader voor iedereen die met een team werkt. Niet persé rocket science, maar wel raak. Mijn favoriete tips? Binair mailen, de delegeer administratie (love it!) en Aapjes alleen voeren op afspraak :-). Belangrijkste overall les? Leiderschap is vooral véél HR management.
Leren interveniëren in Verwaarloosde Organisaties (Joost Kampen). Ik denk voor veel (interim)managers de gewenste bijsluiter bij de opdracht of organisatie…. De schaduwzijde van leiderschap en veranderkunde. Ik hou van organisaties met ‘gedoe’, dus dit boek is smullen van A tot Z: Veel herkenning, duidelijke cases en concrete tips. De parallel die getrokken wordt tussen verwaarlozing zoals dat in de orthopedagogiek bekend en onderzocht is, is aansprekend en aannemelijk. Geschreven als een academisch studieboek: lijstjes, definities, samenhang. Love it! Echt een boek dat ik nog regelmatig terug ga pakken (en cadeau zal geven).

Nog op de stapel (ik sta altijd open voor nieuwe tips en kan de verleiding meestal niet weerstaan…).

Durf te leiden, Brené Brown
De zes rollen van de leraar, Martie Slooter
Het licht en de korenmaat, Hans Wopereis
Strategie = Executie, Jacques Pijl
Change 3.0, Wendy Nieuwland en Maaike Nooitgedagt
Bezieling werkt, Hans Wopereis
Leiderschap in verandering, Anouk Brack
Werkregels voor innovatiemanagers, Remco Coppoolse
Design Thinking, Guido Stompff
Interventions, Kofi Annan
Het Labyrint van de wereld, Jan Amos Comenius

In 2019 had lezen niet altijd de hoogste prioriteit, maar wat ik heb gelezen, was zeer de moeite waard. Hieronder enkele korte verslagjes van werken die ik zeker kan aanraden:

De meeste mensen deugen (Rutger Bregman) Met récht een nieuwe geschiedenis van de mens. Rutger rekent af met oude mensbeelden, die hardnekkig in stand worden gehouden. Veel onderzoek dat de geschiedenis is ingegaan, blijkt achteraf andere kanten te hebben, met totaal andere conclusies! De kernboodschap? De oplossing voor grote vraagstukken als vooroordelen, haat en racisme ligt in Contact. Laten we elkaar massaal die andere wang toekeren!
Van Radicaal naar Amicaal (Karim Amghar) Een compact, helder, fris, duidelijk en vooral praktisch boekje over de vraagstukken rond diversiteit, polarisatie en radicalisatie. Het gereedschap in de strijd? Dialoog, compassie en solidariteit (hè, geen toeval, deze overlap met De meeste mensen deugen…).
Switchen en Klimmen (Ilias El Hadioui et all) Publiek-wetenschappelijke publicatie over onderzoek naar condities voor optimale educatieve kracht in (mbo-) scholen in de grootstedelijke context. Wat het betekent dat leerlingen moeten ‘switchen’ tussen school-, straat- en thuiscultuur en hoe een goede interactie tussen studenten onderling, tussen student en docent en tussen docenten in het team dit kan ondersteunen. Vooral de citaten van studenten en docenten uit het action based onderzoek maken indruk. Zeer bruikbaar boek voor schoolleiders en docenten; in de zoektocht naar verbetering van het pedagogisch klimaat! Kijk vooral even naar de TEDxEducation-talk van El Hadioui!
Identiteit (Paul Verhaeghe). Zeer leesbaar en prikkelend geschreven boek over de effecten van neoliberalisme en het sterke individualisme. Ik vond het aanzetten tot denken over de de ‘mythe van de maakbaarheid’. Analytische blik op de tijdsgeest, waarin confrontatie met andere identiteiten leidt tot maatschappelijke onzekerheden. Rijk boek!
Feitenkennis (Hans Rosling). Het boek zet alle geloof in statistieken op losse schroeven. Tenminste, in de gangbare presentaties daarvan. Ontluisterend bijna, hoe we vanuit een aantoonbaar foutief wereldbeeld denken en handelen, om de eenvoudige reden dat we de feiten niet kennen. PS Check Roslings’ TED Talk uit 2006.
Op de schouders van reuzen (Paul A. Kirschner e.a.). Met een verzameling van 24 ‘kernartikelen’ op het gebied van onderwijsonderzoek een zeer waardevol overzicht van wetenschappelijke kennis die aan onderwijsontwikkeling en -innovatie ten grondslag ligt (of zou moeten liggen). Zeer praktische format, waarin bij iedere onderzoeksonderwerp dat wordt aangehaald, ook wordt beschreven wat de praktische implicaties ervan zijn en hoe je er in de klas mee aan de slag kunt.
Hoe word je een geloofwaardig leider? (Marc Dortu). Bijzonder eigenlijk, dat er nog geen eerder managementboek was, dat het thema Geloofwaardigheid aan leiderschap koppelde. Veel Aha!-erlebnissen, maar praktisch en overzichtelijk bijeen gezet. Je kunt er snel doorheen, tenzij je de vragen ‘hoe kun je bij jezelf checken of dit risico aan de orde is’ echt serieus neemt. Gelukkig zijn er dan ook tips ‘wat je er aan kunt doen’.
De Chinese droom (Oscar Garschagen). Deze ‘Westerse blik van binnenuit’ op de snelst groeiende economie geeft een goed beeld van de plannen van partijleider en president Xi Jinping en de wijze waarop daar in deze superstaat aan gewerkt wordt. Ik koos bewust voor de blik van de NRC correspondent en niet die van de wetenschapper, om me een beeld te vormen van wat er mogelijk op ons af komt. Eigenlijk een boek om over te praten, om je beeld te vormen.
De geopolitiek van emotie (Dominique Moïsi). Naadloze aansluiting op Identiteit (en de Chinese Droom). Biedt nieuwe, boeiende een gemakkelijk navolgbare perspectieven op het politieke handelen van naties, als emoties als perspectief worden ingebracht. Hoewel geschreven in 2009, lijkt de actualiteit van de Aziatische Hoop, de Westerse Angst en de Arabische Vernedering -en de onderlinge dynamiek daartussen- als sturend mechanisme voor economische, politieke, sociaal en culturele ontwikkelingen en patronen alleen maar groter te zijn geworden… Lezen!

De lijst van 2018, met de boeken die ik met plezier gelezen heb. Inclusief een beknopte ‘voor wie of wanneer interessant’:

Anders Vasthouden (Wouter ’t Hart): Voor iedereen die aan de slag gaat met een transitie naar een nieuwe sturingsfilosofie, waarbij verantwoordelijkheid bij de professional komt te liggen. Praktisch, concreet en onderbouwd. Aanrader!
Ga lekker zélf in je kracht staan (Japke-d. Bouma): Hilarische bundeling columns over kantoortaal en managementjargon, die nagalmen in ieder (management)gesprek dat je voert als je dit boekje uit hebt: Wat praten we hier ráár… Buikpijn van het lachen en voer voor gesprekken bij de koffiemachine.
De ladder (Ben Tiggelaar): Een compact werkje, helder in de eenvoud van een 3-trapsmodel voor veranderen, waar gedragsverandering als kern van vrijwel iedere verandering centraal staat. Voor mij een ‘light-samenvatting’ van de cursus Organisational Behavior Management; voor de die-hard OBM’er schiet het op positie van (positieve) Reïnforcement te kort. Toch een leerzame kennismaking voor alle anderen!
De bijles-generatie. Opkomst van de onderwijscompetitie (Louise Elffers): Lézen, als je met onderwijsvernieuwing in PO en/of VO aan de slag gaat. Louise bouwt mooi op wat de neveneffecten van ons onderwijssysteem met vroeg-selectie en niveauplaatsing zijn (en hoe dit de leer- en ontwikkelkansen beperkt tot de route die je volgt). Met concrete suggesties voor bijsturen. Goede bundel praktijktips, op basis van onderzoek samengebracht.
Het bezwaar van de leraar. Hoe slecht beleid de Nederlandse school vernielt (Toon van Haperen): Al lezende ontdekte ik, dat de invloed van het systeem zo groot is, dat het even duurt voordat je ziet dat het bezwaar terecht is. Zeer aanbevolen voor alle schoolleiders, beleidsmakers en toezichthouders in het onderwijs! Mijn boekrecensie vind je hier.
99 problems but the boss ain’t one. Met vallen en opstaan naar een vernieuwende organisatiecultuur (Lennard Toma en Cedric Muchall) Laagdrempelige en súper inspirerende kennismaking met toegepaste organisatiepsychologie, langs de groeispurt en leercurve van een hippe startup, die al experimenterend haar vernieuwende organisatiecultuur vormgeeft en bijstuurt. Lezen!
Omringd door idioten (Thomas Erikson): Niets nieuws voor wie al thuis is in de DISC-methode (Indeling in vier voorkeurscommunicatiestijlen). Voor wie zich er voor het eerst in gaat verdiepen is dit een laagdrempelig, goed leesbaar boek, met veel praktische, herkenbare voorbeelden en typeringen. En het is natuurlijk héél lollig om met dit boek opzichtig onder je arm door je organisatie te wandelen: Dat lokt vanzélf reacties uit!
Navigeren met het hart (Coen Pots). Persoonlijke portretten van mbo-bestuurders (wat heeft hen gevormd als persoon?) en hun visie op het onderwijs in 2017 en 2027: welke ontwikkelingen wensen zij voor het beroepsonderwijs?
Rake Vragen (Siets Bakker): Sluit mooi aan bij Giftige communicatie (zie Leeslijst 2017), met meer het accent op vraag-formuleringen: Wat maakt een goede vraag een ráke vraag? Systemische insteek, soms beetje complex, maar zeker leerzaam.